Günlük Yaşam Becerilerinin Öğretimi

Günlük yaşam becerilerin asıl amacı bireyin kendiliğinden yetmesini ve başkasına fazla ihtiyaç duymadan ayakları üstünde durabilmesini sağlamaktır.Günlük yaşam becerilerinin öğretilmesindeki temel amaç, bireyin başkalarına olan bağımlılık düzeyini azaltmak ve bağımsızlığını arttırmaktır. Bir başka söyleyişle, bireyin kendiliğinden yetmesini ve başkasına fazla ihtiyaç duymadan ayakları üstünde durabilmesini sağlamaktır.

Normal çocuklar, öz bakım ve günlük yaşam becerilerini zihinsel gelişim düzeylerine, bedensel olgunluklarına ve ebeveynlerinin bu yöndeki destek yoğunluğuna paralel olarak kazanırlar. Çocuğun becerileri kazanması iki biçimde gerçekleşir: Birincisi, çocuğun yetişkinleri gözlemleyerek onları model almasıyla olur; ikincisi ise yetişkinlerin çocuğa direk olarak destek vermesi sonucu gerçekleşir. Öz bakıma ilişkin bütün gereksinimleri annesi tarafından karşılanan çocuklar, kimi zaman 6–7 yaşlarına geldikleri halde ayakkabılarını, çoraplarını ve diğer pek çok giysisini giyememekte, tuvalet temizliğini yapamamaktadır. Bu durum çocukların özgüvenini, benlik gelişimini olumsuz etkilemekte ve anneye bağımlılık süresini uzatmaktadır. Özel gereksinimli çocuklar sistematik öğretim uygulamaları olmadan öz bakım ve günlük yaşam becerilerini ya çok geç öğrenmekte ya da hiç öğrenememektedirler. Çünkü bu bireylerin içsel motivasyonu bir hayli düşüktür, ayrıca bedensel ve zihinsel gelişimleri, bu becerileri yapabilecek seviyeye ulaşamamaktadır. Örneğin, çocuğun basit bir kabiliyeti yapabilmesi için öncelikle psikomotor gelişimi ile el-göz koordinasyonunun söz konusu beceriye uygun olması gerekir. Ayrıca çocuk, basit yönergeleri anlamalı, varlıklar arasındaki farklılık ve benzerlikleri kısmen de olsa algılamalı ve bir başkasını taklit edebilmelidir.

Normal gelişim gösteren çocuklar gelişim düzeyine uygun olarak yetişkinleri taklit eder ya da etmeye çalışır. Örneğin, annesi tarafından kaşıkla yemek yedirilen çocuk, bir süre sonra ısrarla kaşığı annesinin elinden alarak bağımsız olarak yiyecekleri yemeğe çalışır. Anne, buna izin verdikçe çocuk bir süre sonra bu kabiliyeti kısmen ya da bütünüyle kazanır.Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar, bu bağlamda yeterli motivasyona sahip olmadıkları için, pek çok kabiliyeti zamanında kazanamamaktadırlar. Bazı ebeveynler, çocuğunun öz bakım ihtiyaçlarını yıllarca kendileri yerine getirirler. Bunun iki sebebi vardır. Birincisi çocuğun yapamayacağına olan inanç, diğeri ise çocuğa becerinin nasıl kazandırılacağına ilişkin yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olunamamasıdır.

Özel eğitime gereksinimi olan çocuklara zamanında pek çok günlük yaşam yeteneği kazandırılabilir. Bunun için aile-eğitimci işbirliği son derece önemlidir. Günlük Yaşam becerileri öğretilirken, motor gelişim ve diğer pek çok gelişim alanını da destekleyici çalışmalar beraber yapılmalıdır. Günlük yaşam becerileri, çocuk için hayati önem taşır pek çok açıdan fayda sağlar. Öncelikle çocuğun bağımlılığını azaltır ve bağımsızlığını arttırır. Temel öz bakım becerilerini kazanan birey, başkasına ihtiyaç duymadan elini yüzünü yıkar, yemeğini yer, giyinir, tuvaletini yapar. Ayrıca ailenin üstündeki yük de önemli ölçüde azalır. Böylece aile, özellikle çocuğun bakımını üstlenen bireyler, kendilerine daha fazla zaman ayırarak sosyal ilişkilerini artırırlar; arkadaş ve dostlarıyla daha sık bir araya gelirler, sosyal etkinliklere daha çok katılırlar. Dolayısıyla ailenin de sosyal kabul düzeyi artar. Çocuğunun bu konudaki eksikliklerinden dolayı anne babalar, sosyal ilişkilerini sınırlandırmak mecburiyetinde kalırlar. Bu durum bir yönü ile ailenin ruh sağlığı bakımından da önemli bir risk faktörü olarak öne çıkar.

Günlük yaşam becerilerini kazanmış çocuk, daha fazla sosyal kabul görür. Bu yöndeki yeterlilik, çocuğa diğer pek çok gelişim alanını destekleyici yolu açar.Kendi başına yemeğini yiyen, elini-yüzünü yıkayan, tuvalet temizliğini yapan, giysilerini giyen çocuğun öz güveni artar. Bu da akademik başarısını, sosyal ilişkilerini, ruh sağlığını, iletişim becerilerini ve diğer gelişim alanlarını olumlu etkiler.